De meeste mensen deugen
In de meivakantie ben ik begonnen met het lezen van een boek dat ik al tijden heb liggen: ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman. Zijn speech bij het World Economic Forum begin 2019 zorgde voor veel ophef. Hij sprak ongevraagd over een belangrijk issue op dit ‘feestje voor de elite’, namelijk of vermogende mensen een fair share van de belastingen moeten betalen. We weten al tijden dat belastingontduiking niet mag, maar dit gaat over belastingontwijking. Volstrekt legaal, maar het wordt maatschappelijk steeds onwenselijker gevonden.
Sindsdien heeft de discussie hierover zich verder ontwikkeld. Bij het behandelen van het Belastingplan 2022 door de Tweede Kamer legde de Staatssecretaris de vragen van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) naast zich neer. Hoogleraar belastingrecht Van de Streek benoemde in zijn opiniestuk in het Financieel Dagblad dat de NOB bij haar vraagstelling vooral gericht is op het vinden van de mazen in de wet zodat hun klanten constructies kunnen optuigen voor belastingontwijking. Belastingadviseurs worstelen in zijn ogen nog met de nieuwe maatschappelijke ontwikkeling rond belastingontwijking en hun rol daarin. In mijn ogen is het niet toevallig dat de NOB onlangs haar ‘tax principles’ presenteerde. Het zijn principes waar je het haast niet mee oneens kunt zijn. Als je de vraag ‘Hebben de transacties waarop het advies ziet, een reëel economisch doel, anders dan het behalen van een fiscaal voordeel, nu of in de toekomst?’ negatief moet beantwoorden, dan moet je als belastingadviseur je advies heroverwegen of zoeken naar een alternatief. Duh! Ik kan de NOB Tax principles dan ook niet anders zien dan een goede start, maar er is nog een lange weg te gaan.
Accountants zijn op dit vlak al veel verder. Zij worden geacht ook te kijken naar het moreel kompas van de klant. Dit levert dilemma’s op, en accountants moeten in staat zijn dat goed bespreekbaar te maken met hun klanten. Een recent voorbeeld is de toekenning van NOW-subsidie aan ondernemers die zich door niet-covidgerelateerde oorzaken, bijvoorbeeld een vast seizoenspatroon, ook kwalificeerden voor de subsidie. Doe je dan als goedlopende onderneming toch een beroep op de NOW-subsidie?
In zijn speech benoemde Rutger Bregman nog een ander aspect, dat in de weken erna minder de aandacht heeft gekregen. Namelijk dat de bijeenkomst van het World Economic Forum in Davos wordt bezocht met 1.500 privévliegtuigen, om daar van Sir David Attenborough te horen dat we de planeet aan het verwoesten zijn. Het voert wat ver om in een column dit probleem op te lossen, maar met mijn inmiddels stevig ontwikkelde vliegschaamte en het vegetarisch maken van een significant deel van mijn maaltijden, probeer ik mijn fair share op dit punt te leveren. Bij Ruitenburg introduceerden we laatst de vegavrijdag. Ik nodig jou van harte uit dat ook te doen.
Het boek van Rutger Bregman is dus inspirerend, en ik hoop dat zijn ‘survival of the friendliest’-theorie juist is. Ik ben niet van het continu halflege glas zoals Hobbes, geef mij maar het continu halfvolle glas van Rousseau. Dit optimisme proef ik ook altijd bij Ruitenburg. Voor onze klanten, maar zeker ook voor onszelf geldt: de meeste mensen deugen.
