Een werknemer verplichten een mondkapje te dragen: kan dat?

Lange tijd is er discussie geweest over de vraag of werkgevers het dragen van een mondkapje op de werkvloer kunnen verplichten. Sinds 1 december 2020 is er iets meer duidelijkheid gekomen, nu het dragen van een mondkapje voor iedereen vanaf 13 jaar verplicht is geworden in alle openbare ruimten, in het onderwijs, het openbaar vervoer en bij contactberoepen. Werkgevers kunnen werknemers die daarin werkzaam zijn op basis van deze overheidsmaatregel dus verplichten een mondkapje te dragen. Maar hoe zit het bij andere beroepen?

Instructierecht

Zodra werkgever en werknemer een arbeidsovereenkomst sluiten, hebben zij diverse rechten en plichten naar elkaar toe. Eén van die rechten van de werkgever is het zogenaamde instructierecht. Dit instructierecht houdt in dat werknemers zich moeten houden aan de door werkgever gegeven redelijke voorschriften die zien op het verrichten van arbeid en op het bevorderen van de goede orde in de onderneming. De vraag die veel werkgevers heeft beziggehouden de afgelopen maanden, is of het instellen van een mondkapjesplicht op de werkvloer onder het instructierecht van de werkgever valt en of de werknemers zich hier aan moeten houden. De kantonrechter Utrecht heeft hier op 13 januari 2021 als eerste rechter een antwoord op gegeven.

Inbreuk persoonlijke levenssfeer

In de zaak die aan de orde was bij de kantonrechter Utrecht ging het om het volgende. Bij de werkgever (een patisserie, chocolaterie en ijssalon), is een chauffeur werkzaam die met een transportwagen goederen van werkgever naar de verschillende vestigingen vervoert. De werkgever heeft op 13 oktober 2020, op advies van de branchevereniging, alle werknemers de instructie gegeven een mondkapje te dragen tijdens werktijd.

De werknemer in kwestie weigerde structureel om een mondkapje te dragen gedurende de tijd dat hij in het pand van de werkgever was. Hij stelde zich onder meer op het standpunt dat niet van hem kon worden verlangd dat hij in zijn functie van chauffeur tijdens werktijd een mondkapje draagt. Daarnaast zou deze instructie een inbreuk maken op zijn grondwettelijke recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer, omdat dit hinder, ongemak en gezondheidsrisico’s zou veroorzaken. Vervolgens is de situatie uit de hand gelopen en heeft de werkgever de werknemer op non-actief gesteld en aangegeven het loon te zullen opschorten zolang de werknemer zich niet aan de instructie houdt een mondkapje te dragen. De werknemer heeft zich vervolgens tot de rechter gewend.

Wat vindt de rechter?

De kantonrechter Utrecht oordeelde als volgt. Werkgevers hebben het recht instructies te geven aan werknemers, waar werknemers zich in beginsel aan hebben te houden. De werknemer stelt dat het dragen van een mondkapje een inbreuk maakt op zijn recht op een persoonlijke levenssfeer zoals vastgelegd in de Grondwet. De rechter is van oordeel dat deze inbreuk gerechtvaardigd is, omdat de instructie een legitiem doel dient en omdat deze instructie ook een geschikt middel is om dat doel te bereiken. Het dragen van een mondkapje in de panden van werkgever dient volgens de rechter zelfs twee legitieme doelen: 

• De werkgever is wettelijk verplicht de individuele belangen van haar werknemers te beschermen door zorg te dragen voor een gezonde en veilige werkomgeving. Om die reden zal de werkgever gedurende de coronapandemie alles moeten doen wat nodig is en wat binnen haar macht ligt om besmetting van haar werknemers op de werkvloer met het coronavirus te voorkomen.
• De werkgever dient haar bedrijfsbelang te beschermen, omdat zij onder meer een loondoorbetalingsverplichting heeft bij ziekte. De werkgever zal (aantoonbaar) veel productie-uren missen door uitval van werknemers wegens quarantaine of ziekte als gevolg van het coronavirus terwijl deze werknemers gedurende de quarantaine/ziekte wel moeten worden doorbetaald. Door het niet willen dragen van een mondkapje, wordt werkgever hard getroffen in dit bedrijfsbelang.

De rechter stelt dat het middel geschikt is om het doel te bereiken. Hoewel over de effectiviteit van het mondkapje wordt getwist, is het een maatschappelijk aanvaard middel.

Verschil in functies?

Overigens hoefde de werkgever de mondkapjesplicht niet te differentiëren naar verschillende functies. Sterker nog, het is belangrijk dat er één lijn getrokken wordt tegenover iedereen, ook voor de werknemer die in zijn functie van chauffeur minder dan zijn collega’s in het pand van de werkgever aanwezig is. Het mondkapje hoeft niet te worden gedragen als de werknemer in de bus rijdt, maar zodra de chauffeur het pand betreedt is hij verplicht een mondkapje te dragen. De inbreuk op zijn persoonlijke levenssfeer is daarmee naar het oordeel van de kantonrechter zeer beperkt (veel beperkter dan bij de andere werknemers van werkgever). Bovendien is niet gebleken van medische of psychologische beperkingen aan de zijde van de werknemer op grond waarvan hij het mondkapje niet zou kunnen dragen. Zou dit laatste wel het geval zijn, dan zou het oordeel wellicht anders zijn.

Conclusie

In deze specifieke casus heeft de kantonrecht Utrecht geoordeeld dat een werknemer verplicht is een mondkapje te dragen als de werkgever daarom verzoekt. De werkgever heeft hier dan ook terecht de loonbetalingen opgeschort. Het blijft zaak om je als werkgever bewust te zijn van alle omstandigheden. Medische omstandigheden of andere gegronde bezwaren van een werknemer kunnen ertoe leiden dat een rechter in een andere situatie tot een ander oordeel komt. Uit deze uitspraak kunnen we in ieder geval afleiden dat het hebben van een duidelijk mondkapjesbeleid essentieel is.